Vol. 9, Issue 5, Part C (2023)
उचà¥à¤šà¤¤à¤° माधà¥à¤¯à¤®à¤¿à¤• सà¥à¤¤à¤° पर अधà¥à¤¯à¤¾à¤ªà¤¨à¤°à¤¤ शिकà¥à¤·à¤•à¥‹à¤‚ की विदà¥à¤¯à¤¾à¤²à¤¯ पà¥à¤°à¤•à¥ƒà¤¤à¤¿ के संदरà¥à¤ में वà¥à¤¯à¤¾à¤µà¤¸à¤¾à¤¯à¤¿à¤• सनà¥à¤¤à¥à¤·à¥à¤Ÿà¤¿ का तà¥à¤²à¤¨à¤¾à¤¤à¥à¤®à¤• अधà¥à¤¯à¤¯à¤¨
उचà¥à¤šà¤¤à¤° माधà¥à¤¯à¤®à¤¿à¤• सà¥à¤¤à¤° पर अधà¥à¤¯à¤¾à¤ªà¤¨à¤°à¤¤ शिकà¥à¤·à¤•à¥‹à¤‚ की विदà¥à¤¯à¤¾à¤²à¤¯ पà¥à¤°à¤•à¥ƒà¤¤à¤¿ के संदरà¥à¤ में वà¥à¤¯à¤¾à¤µà¤¸à¤¾à¤¯à¤¿à¤• सनà¥à¤¤à¥à¤·à¥à¤Ÿà¤¿ का तà¥à¤²à¤¨à¤¾à¤¤à¥à¤®à¤• अधà¥à¤¯à¤¯à¤¨
Author(s)
चनà¥à¤¦à¥à¤°à¥‡à¤¶ कà¥à¤®à¤¾à¤° à¤à¤µà¤‚ डॉं. पतंजलि मिशà¥à¤°
Abstract
पà¥à¤°à¤¸à¥à¤¤à¥à¤¤ शोध पतà¥à¤° रीवा जिले में उचà¥à¤šà¤¤à¤° माधà¥à¤¯à¤®à¤¿à¤• सà¥à¤¤à¤° पर अधà¥à¤¯à¤¾à¤ªà¤¨à¤°à¤¤ शिकà¥à¤·à¤•à¥‹à¤‚ की विदà¥à¤¯à¤¾à¤²à¤¯ पà¥à¤°à¤•à¥ƒà¤¤à¤¿ के सनà¥à¤¦à¤°à¥à¤ में वà¥à¤¯à¤¾à¤µà¤¸à¤¾à¤¯à¤¿à¤• सनà¥à¤¤à¥à¤·à¥à¤Ÿà¤¿ का तà¥à¤²à¤¨à¤¾à¤¤à¥à¤®à¤• अधà¥à¤¯à¤¯à¤¨ पर आधारित है। पà¥à¤°à¤¸à¥à¤¤à¥à¤¤ शोध अधà¥à¤¯à¤¯à¤¨ में शासकीय à¤à¤µà¤‚ अशासकीय विदà¥à¤¯à¤¾à¤²à¤¯à¥‹à¤‚ के शिकà¥à¤·à¤•à¥‹à¤‚ की चारों आयामों पर उतà¥à¤¤à¤°à¤¦à¤¾à¤¯à¤¿à¤¤à¤¾ निरà¥à¤µà¤¹à¤¨ में अंतर की सारà¥à¤¥à¤•à¤¤à¤¾ पायी गई। इसके संà¤à¤¾à¤µà¤¿à¤¤ कारण यह हो सकते है कि दोनों पà¥à¤°à¤•à¤¾à¤° के विदà¥à¤¯à¤¾à¤²à¤¯à¥‹à¤‚ का पà¥à¤°à¤¬à¤‚धन à¤à¤µà¤‚ पà¥à¤°à¤¶à¤¾à¤¸à¤¨ का सà¥à¤µà¤°à¥à¤ª à¤à¤¿à¤¨à¥à¤¨ होता है। इसी कारण संà¤à¤µà¤¤à¤ƒ शिकà¥à¤·à¤• उतà¥à¤¤à¤°à¤¦à¤¾à¤¯à¤¿à¤¤à¤¾ चाहे वह छातà¥à¤°à¥‹à¤‚ के पà¥à¤°à¤¤à¤¿ हो, विदà¥à¤¯à¤¾à¤²à¤¯ के पà¥à¤°à¤¤à¤¿ हो, अà¤à¤¿à¤à¤¾à¤µà¤•à¥‹ के पà¥à¤°à¤¤à¤¿ हो या समाज के पà¥à¤°à¤¤à¤¿, यह अशासकीय विदà¥à¤¯à¤¾à¤²à¤¯à¥‹à¤‚ के शिकà¥à¤·à¤•à¥‹à¤‚ में अधिक पाई गई। विदà¥à¤¯à¤¾à¤°à¥à¤¥à¤¿à¤¯à¥‹à¤‚ संबंधी उतà¥à¤¤à¤°à¤¦à¤¾à¤¯à¤¿à¤¤à¤¾ वहन करने में अपेकà¥à¤·à¤¾à¤•à¥ƒà¤¤ शासकीय विदà¥à¤¯à¤¾à¤²à¤¯à¥‹à¤‚ के शिकà¥à¤·à¤•à¥‹à¤‚ में विषय का अदà¥à¤¯à¤¤à¤¨ जà¥à¤žà¤¾à¤¨, सहायक सामगà¥à¤°à¥€ का पà¥à¤°à¤¯à¥‹à¤—, नवाचारी शिकà¥à¤·à¤£ विधियों का पà¥à¤°à¤¯à¥‹à¤—, अनà¥à¤¶à¤¾à¤¸à¤¨à¤¬à¤¦à¥à¤§à¤¤à¤¾ पर धà¥à¤¯à¤¾à¤¨, विविध पà¥à¤°à¤•à¤¾à¤° के कारà¥à¤¯à¤•à¥à¤°à¤®à¥‹à¤‚ का आयोजन, समà¥à¤¦à¤¾à¤¯ से समà¥à¤ªà¤°à¥à¤• बनाना, अà¤à¤¿à¤à¤¾à¤µà¤•à¥‹à¤‚ के साथ मीटिंग निरà¥à¤§à¤¾à¤°à¤¿à¤¤ समय पर नियमित रà¥à¤ª से करना अशासकीय विदà¥à¤¯à¤¾à¤²à¤¯à¥‹à¤‚ के शिकà¥à¤·à¤•à¥‹à¤‚ दà¥à¤µà¤¾à¤°à¤¾ संà¤à¤µà¤¤à¤ƒ अधिक किठजाते है। शासकीय विदà¥à¤¯à¤¾à¤²à¤¯à¥‹à¤‚ के शिकà¥à¤·à¤•à¥‹à¤‚ में संà¤à¤µà¤¤à¤ƒ रà¥à¥à¥€à¤µà¤¾à¤¦à¥€ पà¥à¤°à¤µà¥ƒà¤¤à¥à¤¤à¤¿ पायी जाती है तथा वितà¥à¤¤à¥€à¤¯ संसाधनों का पà¥à¤°à¤¯à¥‹à¤— निरà¥à¤§à¤¾à¤°à¤¿à¤¤ बजट के अनà¥à¤¸à¤¾à¤° ही वे कर पाते हैं। अतः शोध कà¥à¤·à¥‡à¤¤à¥à¤° के उचà¥à¤šà¤¤à¤° माधà¥à¤¯à¤®à¤¿à¤• सà¥à¤¤à¤° पर अधà¥à¤¯à¤¾à¤ªà¤¨à¤°à¤¤ शिकà¥à¤·à¤•à¥‹à¤‚ की विदà¥à¤¯à¤¾à¤²à¤¯ पà¥à¤°à¤•à¥ƒà¤¤à¤¿ के संदरà¥à¤ में वà¥à¤¯à¤¾à¤µà¤¸à¤¾à¤¯à¤¿à¤• सनà¥à¤¤à¥à¤·à¥à¤Ÿà¤¿ में सारà¥à¤¥à¤• अंतर पाया गया है।
How to cite this article:
चनà¥à¤¦à¥à¤°à¥‡à¤¶ कà¥à¤®à¤¾à¤° à¤à¤µà¤‚ डॉं. पतंजलि मिशà¥à¤°. उचà¥à¤šà¤¤à¤° माधà¥à¤¯à¤®à¤¿à¤• सà¥à¤¤à¤° पर अधà¥à¤¯à¤¾à¤ªà¤¨à¤°à¤¤ शिकà¥à¤·à¤•à¥‹à¤‚ की विदà¥à¤¯à¤¾à¤²à¤¯ पà¥à¤°à¤•à¥ƒà¤¤à¤¿ के संदरà¥à¤ में वà¥à¤¯à¤¾à¤µà¤¸à¤¾à¤¯à¤¿à¤• सनà¥à¤¤à¥à¤·à¥à¤Ÿà¤¿ का तà¥à¤²à¤¨à¤¾à¤¤à¥à¤®à¤• अधà¥à¤¯à¤¯à¤¨. Int J Appl Res 2023;9(5):156-160.